مستحب است مسافر به همراهان خود در طول سفر كمك كند و بار خویش را به دوش دیگران نیاندازد.
به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی حج، در حضور رسول خدا صلی الله علیه و آله سخن از مردی به میان آمد و برخی گفتند: او آدم خوبی است. سپس به اوصاف وی اشاره كرده، اظهار كردند: او با ما به حج آمد، هر زمان در مكانی منزل می‌كردیم، پیوسته ذاكر خدا بود و «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» می‌گفت و آن‌گاه كه حركت می‌كردیم، پیوسته خدا را یاد می‌كرد و ذكر خدا می‌گفت تا باز در منزلی دیگر فرود می‌آمدیم.
رسول خداصلی الله علیه و آله فرمود: پس چه كسی به شترش علوفه می‌داد و غذایش را آماده می‌كرد؟ پاسخ دادند: همه ما؛ رسول خداصلی الله علیه و آله فرمود: پس همه شما از او بهترید.
پیامبرصلی الله علیه و آله در این زمینه، برای اصحاب و یاران خویش الگو بود. در روایت آمده است آن حضرت در سفری به اصحاب خود فرمود تا گوسفندی قربانی كنند، یكی از مردان همراه گفت: ذبح گوسفند به عهده من؛ دیگری گفت: پوست‌كندن آن نیز با من؛ سوّمی گفت: قطعه قطعه كردن گوشت‌ها با من و چهارمی گفت: پختن آن نیز با من؛ رسول خدا صلی الله علیه و آله نیز فرمود: فراهم كردن هیزم با من! اصحاب گفتند: یا رسول‌اللَّه، پدران و مادران ما فدای شما باد! نباید شما به زحمت بیفتید، ما به‌جای شما كارها را انجام می‌دهیم.
حضرت فرمود: می‌دانم شما به جای من انجام می‌دهید، لیكن خداوند عزّوجل دوست ندارد بنده‌ای را كه اگر با گروهی مسافرت كرد، گوشه‌ای بنشیند و كار نكند؛ حضرت این سخن را فرمود و برخاست تا برای آن‌ها هیزم جمع‌آوری كند.
بنابراین، گرچه هم‌اكنون كارها به مدیر كاروان و كاركنان هتل‌ها واگذار گردیده، لیكن زائر نباید خود را از فیض خدمتگزاری به همسفران محروم سازد.
امام سجاد علیه السلام مسافرت نمی‌رفتند مگر با كسانی كه آن حضرت را نمی‌شناختند و از همان آغاز نیز با آن‌ها شرط می‌كردند كه در طول سفر كار كنند و نیازهای كاروان را برآورده سازند.
در سفری كه حضرت با گروهی همراه شد، مردی آن حضرت را دید و شناخت، سپس به كاروانیان گفت: آیا می‌دانید این مرد كیست؟ گفتند: نه؛ گفت: او علی بن الحسین علیهما السلام است، آن جمع به‌طرف آن حضرت آمده، دست و پای ایشان را بوسه زدند و گفتند: فرزند رسول خدا! آیا می‌خواستی آتش دوزخ، به دلیل رفتار نادرست با شما، ما را فرا گیرد؟ و در پایان عمر به هلاكت گرفتار شویم؟ چه باعث شده تا شما این‌چنین عمل كنید؟
حضرت فرمود: زمانی با گروهی كه مرا می‌شناختند همسفر شدم؛ آن‌ها به خاطر رسول خداصلی الله علیه و آله بیش از حدّ به من احترام و كمك كردند و من نگران تكرار آن توسط شما بودم، بنابراین مخفی بودن كارم را بیشتر دوست دارم.
ناسازگاری ممنوع
افراد بشر، هر چه از خوبی‌ها بهره‌مند باشند، باز ممكن است در برخی شرایط گرفتار كم‌حوصله‌گی، بهانه‌گیری و ناسازگاری شوند و به همین دلیل، هم خود و هم دیگران را ناراحت كنند. رسول خداصلی الله علیه و آله در سفری كه به حج مشرف می‌شدند فرمودند: «مَنْ كانَ سَیِّی‌ءُ الْخُلْقِ وَ الْجِوارِ فَلا یَصْحَبُنا»؛ كسی كه بد اخلاق است و به همسایه خود بدی می‌كند، با ما همراه نشود.
دلیل این سخن واضح است؛ زیرا كسی كه در وضعیت عادی كج‌خلق بوده و همسایه‌آزاری می‌كند، هنگام سفر و برخورد با سختی‌ها و مشكلات، رفتاری به مراتب نامناسب‌تر با دیگران خواهد داشت.
علی بن ابی‌طالب علیه السلام كمیِ ناسازگاری با همسفران را از نشانه‌های جوانمردی در سفر برشمرده است؛ روشن است كه سفر، همراه با تلخی‌ها و كمبودها است، بنابراین صبر و شكیبایی بیشتری لازم است.
امام صادق علیه السلام فرمود: «مسافرت و سیر منازل، توشه انسان را تمام، اخلاق را بد و لباس را فرسوده می‌كند ....»؛ در مسافرت، نظم زندگی عادی مردم به‌هم می‌خورد و در غذا و استراحت و مسكن آنان تغییراتی ایجاد می‌شود. این امور موجب تغییر در روحیه و اخلاق مسافران می‌گردد، لذا باید آنان تلاش كنند تا در چنین وضعیتی، همسفران خود را خسته و دل‌آزرده نكنند.
زائران، در جلسات، هنگام شركت در نمازهای جماعت، ورود و خروج به مساجد، سوار شدن به اتوبوس و ... تلاش كنند تا دیگران را آزار ندهند؛ به مكان‌هایی كه وارد می‌شوند، هر كجا جای خالی بود بنشینند و از راه رفتن میان جمعیّت فشرده زائران اجتناب نمایند.
سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله این‌گونه بود كه هروقت به محلی وارد می‌شد، در نزدیك‌ترین جا به ایشان (نزدیك در ورودی) می‌نشست؛ آن حضرت در حدیثی فرمود: «هرگاه یكی از شما به مجلسی وارد شد، در كنار آخرین نفری كه نشسته، بنشیند
نادیده گرفتن لغزش‌ها
در مسافرت، گاهی آگاهانه و گاهی از روی غفلت، ممكن است یكی از همسفران دچار لغزش شده، كار خلافی انجام دهد؛ سیره اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام در این زمینه آن بوده كه این لغزش‌ها را یا نادیده می‌گرفتند و یا با تذكّر، رفتار فرد خطاكار را اصلاح می‌كردند.
زراره از امام باقر و امام صادق علیهما السلام نقل كرده كه فرمودند: «نزدیك‌ترین موضع بنده به كفر آن است كه با مردی برادر دینی باشد و لغزش‌ها و خطاهای او را شمرده نزد خود نگه دارد تا روزی او را به‌خاطر آن لغزش‌ها، سرزنش كند».
طبیعی است كه هر كس به دنبال كشف عیوب و خطاهای مردم باشد، عملًا دیگران را به مقابله دعوت كرده و آنان را بر این كار ترغیب می‌كند و همین، موجب حرمت‌شكنی و درگیری مؤمنان و مسلمانان با یكدیگر خواهد شد.
رسول خداصلی الله علیه و آله فرمود: «به دنبال كشف لغزش‌های مؤمنان نباشید، زیرا هر كس به دنبال لغزش‌های برادر دینی خود برآید، خداوند لغزش‌های او را دنبال می‌كند و آن‌كس كه خداوند به دنبال لغزش‌هایش برآید، او را رسوا خواهد كرد، گر چه داخل خانه‌اش باشد».
با رعایت این نكته اخلاقی، می‌توان در سفرهای زیارتی، فضاییصمیمی ایجاد كرد و بر شیرینی و لذّت سفر افزود، از این رو زائران باید با خوش‌بینی نسبت به یكدیگر برخورد كنند و هرگز به دنبال شمردن لغزش‌های دیگران نباشند.
زندگی در سفر، جمعی و گروهی است و درنتیجه، افراد مختلف با سلیقه‌ها و رفتارهای گوناگون كنار همدیگر جمع شده، چندین روز با هم زندگی می‌كنند و به طور طبیعی این اختلاف سلیقه‌ها، گاهی منتهی به نزاع و درگیری و كدورت می‌شود.
توصیه اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام به زائران این است كه با همسفران خود، جوانمردانه برخورد نموده، پس از بازگشت نیز در هیچ مجلسی، حوادث ناخوشایند سفر را برای دیگران بازگو نكنند.
امام صادق علیه السلام، یكی از دلایل جوانمردی در سفر را كتمان اسرار و رازداری همراهان پس از جدا شدن از آن‌ها ذكر می‌كنند و در حدیث دیگری می‌فرماید: «لَیْسَ مِنَ الْمُرُوءَةِ أَنْ یُحَدِّثَ الرَّجُلُ بِمَا یَلْقَی فِی السَّفَرِ مِنْ خَیْرٍ أَوْ شَرٍّ»؛ این از جوانمردی نیست كه انسان آن‌چه از خوب و بد در سفر دیده و با آن برخورد كرده را بازگو نماید.